Michiel Hekkens Human Interest Vandaag, 12:54

Leestijd: 3 minuten

Dit gedrag in de supermarkt maakt je verdacht en leidt tot controle

Sinds de introductie van de zelfscankassa in de supermarkt jatten bezoekers als de raven. Om de pakkans te vergroten, nemen supermarkten allerlei maatregelen om verdacht shopgedrag te identificeren. In dit artikel zetten we ze op een rij.

In 2023 werd er in de Jumbo meer gestolen dan dat er winst werd gemaakt, zo bracht de supermarkt aan het begin van dit jaar naar buiten. Dit zijn de vijf meest gestolen producten:

1. Kilo kipfilet
2. Vlees
3. Vis
4. Pondspak koffie
5. Cosmetica

Destijds kondigde Jumbo aan om gebruikers van de zelfscan “slimmer te selecteren” voor controle. Dit ligt gevoelig, want je mag niet iemand controleren omwille van uiterlijk, kleding en zelfs niet als diegene ‘Thug Life’ op zijn hoofd heeft getatoeëerd. Nu we het eind van 2024 naderen, is het duidelijk hoe Jumbo en andere supermarkten hun controles hebben geoptimaliseerd. In dit artikel bespreken we drie tactieken.

Jumbo kwam overigens onlangs na controle van De Consumentenbond zelf bovendrijven als nummer 1 oplichter onder supermarkten. Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten.

Zo identificeren supermarkten ‘verdacht gedrag’ van klanten

Een combinatie van slimme camera’s, data en AI helpen supermarkten als Jumbo om verdacht shopgedrag op te sporen. We gaan ze één voor één met je af.

1. Slimme camera’s

Winkels hangen al sinds jaar en dag vol camera’s. In de boekwinkel waar ondergetekende in zijn studentenjaren werkte, waren deze niet eens aangesloten en dienden ze puur als afschrikking. In de moderne supermarkt staan ze wél aan en wordt er in toenemende mate gebruik gemaakt van slimme camera’s. Die kunnen bepaalde handelingen herkennen, zoals een klant die een object in zijn binnenzak stopt, waarna er een seintje gaat naar de supermarktmanager. Die kan op zijn telefoon checken of de camera het goed heeft gezien. Kassa liet in een recent item zien hoe dit in zijn werk gaat. Inmiddels zijn er meer dan 100 supermarkten waar deze camera’s actief zijn.

2. Data-analyse

Een tweede manier om verdachte klanten in het vizier te krijgen, is door data in te zetten bij de beslissing of een klant al dan niet gecontroleerd moet worden. Veel producten worden vaak in combinatie met andere producten gekocht − dit worden ‘afhankelijkheden’ genoemd. Bij een klant die wél het ene product koopt maar niet het andere, geldt een verhoogd risico op diefstal.

Bij de Jumbo zagen we bijvoorbeeld dat een pak koffie tot de meest gestolen producten behoort. Iemand die koffiefilters koopt maar geen koffie, kan door het systeem aangemerkt worden als ‘verdacht’ en loopt extra kans op controle. Hetzelfde geldt bij scheerschuim zonder scheermesjes, of sojasaus zonder sushi.

Van de Albert Heijn is bekend dat gegevens van de bonuskaart worden gebruikt om een risico-inschatting op diefstal te maken. Vergeet je een keer om iets te scannen, dan wordt er een verhoogd risico aan je bonuskaart gehangen en word je vaker gecontroleerd.

3. AI

AI kan op eigen houtje allerlei andere variabelen in kaart brengen die de kans vergroten dat iemand steelt. Een bekende alarmbel is bijvoorbeeld de lengte van het bezoek van een klant. Dieven hangen vaak langer in een supermarkt rond dan normale klanten. Van de mensen die afrekenen met een draagbare zelfscanner kan worden nagegaan hoe lang ze zich al in de winkel begeven, waarna dit meegenomen wordt in de kans op controle.

De gevaren van AI-gestuurde risico-analyse

Het gevaar is dat AI op eigen houtje allerlei correlaties ontdekt die kunnen leiden tot discriminatie, ook als ze niet specifiek over persoonskenmerken gaan. Misschien plegen mensen die vlaaien kopen relatief vaak diefstal, waardoor Limburgers vaker gecontroleerd worden dan mensen uit andere provincies.

Of AI koppelt een zeker koopgedrag aan armoede en verbindt dat dan weer met een hoger risico op diefstal, waardoor alle arme mensen gecontroleerd worden en alle rijkaards mogen doorlopen. Terwijl juist Jumbo zou moeten weten dat onder de rijkste en hooggeplaatste lieden de grootste criminelen huizen.