Coen Grutters Popular Science 7 feb 2023, 16:29

Leestijd: 4 minuten

Bizar wapen getest: ‘slechtste idee’ van Amerikaans leger ooit

Eind jaren 50 begon Amerika ‘m te knijpen toen de Sovjet-Unie voor het eerst intercontinentale raketten lanceerde. In een verwoede poging aan kop te komen in de wapenwedloop, testte de Verenigde Staten een van de meest bizarre ideeën ooit: Project Thor. Veritasium, een wetenschapskanaal op YouTube, deed dat nog eens dunnetjes over. Scrol naar beneden voor de video, maar eerst een interessante geschiedenisles.

De ballistische raketten van de Sovjet-Unie waren geen kattenpis. Binnen een half uur konden deze wapens steden aan de oostkust van de Verenigde Staten bereiken. Een serieuze bedreiging. Dit zette Jerry Pournelle, vliegtuigingenieur bij Boeing, aan het denken. Hij had een ruimtewapen bedacht dat elke plek op aarde in slechts een kwartier kon raken. Daarmee zouden de Verenigde Staten weer de boventoon kunnen voeren in de Koude Oorlog.

De staaf Tungsten

Pournelle’s idee had van doen met het zeldzame tungsten. Dit is een van de zwaarste metalen op aarde. Een kubieke centimeter tungsten weegt 19,3 gram. Een blok tungsten ter grootte van een literpak melk weegt dus ruim 19 kilogram. Dat is vergelijkbaar met goud en ruim zeven keer zo zwaar als aluminium. Het idee was om metalen staven ter grootte van een telefoonpaal te laten vallen vanuit de ruimte. Pournelle’s plan kreeg verschillende bijnamen, waaronder ‘Rods from God’.

Een merkwaardig idee, aangezien er geen explosieven bij kwamen kijken. Pournelle’s concept berustte enkel op kinetische energie. Volgens de bedenker was dit voldoende om de ondergrondse bunkers van de Sovjet-Unie te kunnen verwoesten en zelfs intercontinentale raketten te onderscheppen.

Wat maakte Project Thor zo’n gevaarlijk wapen?

Om dit plan te laten slagen moesten telefoonpalen in een baan rond de aarde gebracht worden. Deze 10 ton wegende staven hebben dan een snelheid van 8 kilometer per seconde. Laat dat even bezinken. Omgerekend is dat bijna 29.000 kilometer per uur. Daarmee reis je in 30 seconden van Leeuwarden naar Antwerpen.

Door een staaf op het juiste moment weer de atmosfeer in te sturen, zou die elk punt op aarde kunnen raken. Hoewel de luchtdruk in de atmosfeer de paal verhit en afremt, heeft-ie op moment van impact nog altijd een snelheid van mach 10, waarbij de meterslange staaf ruim 3 kilometer per seconde aflegt.

Project Thor vergelijkbaar met de MOAB-bom

Wetenschapper Derek Muller trekt op zijn YouTube-kanaal Veritasium de vergelijking met de in 2003 ontwikkelde MOAB-bom. De Massive Ordnance Air Blast staat bekend als de zwaarste niet-nucleaire bom op aarde. Het is om die reden dat velen dit explosief liever de Mother Of All Bombs noemen.

Deze 9 meter lange bom is in 2017 voor het eerst gebruikt. Het waren onfortuinlijke IS-strijders in Afghanistan die de harde hand van de Verenigde Staten voelden. De explosie stond gelijk aan 11 ton aan TNT. Muller vertelt dat de bij de impact van een vallende staaf tungsten een vergelijkbare hoeveel energie vrijkomt.

Dit zit hem in de snelheid waarmee de staven bewegen. Kinetische energie wordt namelijk berekend met de volgende formule: Ek = ½m·v². Voor iedereen bij wie de natuurkundelessen weer een beetje zijn weggezakt: dit betekent dat als je de staaf tien keer zwaarder maakt, de kinetische energie ook met tien keer vermenigvuldigt. Verhoog je echter de snelheid tien keer, dan wordt de kinetische energie maar liefst honderd keer zo groot.

Theorie versus praktijk

In theorie leek Pournelle’s idee dus fantastisch voor de Verenigde Staten. Een krachtig en nauwkeurig wapen dat geen explosieven bij zich draagt. Het Amerikaanse leger begon met het testen van het nieuwe wapen. In de praktijk bleek al snel dat ‘Briljant Pebbles’, zoals het door de krijgsmacht werd genoemd, de nodige gebreken had.

https://www.manners.nl/salaris-bij-defensie-per-rang/

De staven waren namelijk lastig om te sturen. Daarnaast moeten de palen op 350 kilometer hoogte in een baan om de aarde draaien. De staven maken zo elke 90 minuten een rondje om de wereld. Het probleem daarvan is dat het wapen dan niet op elk moment beschikbaar is op een specifieke locatie. Berekend is dat er in de praktijk honderden staven in een baan rond de aarde zouden moeten vliegen, om elke locatie op aarde binnen 15 minuten te kunnen raken. Dit alles in nog afgezien van de miljarden die het zou kosten om deze staven in de ruimte te krijgen.

Carrièreswitch voor Jerry Pournelle

Zo goed als het ingenieuze idee op papier leek, zo slecht werkte het in de praktijk. Toch boekte bedenker Jerry Pournelle succes. Hij hing na het falen van Project Thor zijn Boeing-uniform in de kast en maakte een bijzondere carrièreswitch. Hij pakte een pen op en heeft sindsdien verschillende succesvolle science fiction-boeken geschreven. In een van zijn boeken speelt het kinetische wapen zelfs een belangrijke rol. Misschien is het maar goed dat dit out of the box-ruimtewapen enkel in fantasieverhalen succesvol is.

De test anno 2023

De mensen van Veritasium testten het wapen, dat ze het ‘slechtste idee ooit’ van het Amerikaanse leger noemen. Misschien zijn ze, om maar wat te noemen, de inval in Afghanistan en Irak vergeten?

Veritasium