Arno Gelder Interview 31 okt 2023, 16:44

Leestijd: 7 minuten

Interview | De Nederlander die Rihanna’s stem redde

Eddie Vedder van Pearl Jam prees hem onlangs als ‘een van de beste dokters op de planeet’. Dankzij KNO-arts Marco Franken kon het tweede concert van de Amerikaanse rockformatie in de Ziggo Dome vorig jaar doorgang vinden, nadat het eerste optreden door stemproblemen van de zanger was afgelast. Daarna belde Rihanna direct. Maar wie is Marco Franken, die inmiddels wereldberoemd is? We spraken met de ‘stemdokter’, die het liefst in de anonimiteit werkt.

Natuurlijk was hij trots op de ‘prachtige pluim’ die hij van Pearl Jam’s Eddie Vedder kreeg. Die riep geestdriftig met veel gevoel voor Amerikaans overstatement, KNO-arts Marco Franken uit tot ‘one of the best doctors on the planet’. Op het grote projectiescherm in de ZiggoDome werd tegelijk een foto getoond van de dokter tijdens het onderzoek naar de stembanden van zanger. ‘Ik heb een nieuwe vriend gemaakt’, voegde Eddie Vedder er aan toe. De zaal ontplofte.

Voor even was de stemdokter wereldberoemd in eigen land (en daarbuiten), maar wat hem betreft is dat de laatste keer. „Het gaat niet om mij”, zegt hij zonder valse bescheidenheid. „Ik spreek nooit met anderen over de artiesten, nationaal of internationaal, die mijn hulp inroepen. Waarbij het me niet interesseert wíe het is: een mondiale ster, een lid van een amateurkoor of een zanger van eigen bodem uit het schnabbelcircuit. Iedereen is voor mij gelijk. Niet Marco Franken is belangrijk, maar de gezondheid van mijn cliënt. Ik vind het een voorrecht dat ik daarin een rol mag vervullen.”

Eddie Vedder in zak en as

Terug naar Eddie Vedder. Nadat Pearl Jam in Wenen, Parijs en Praag had afgezegd wegens Vedders stemproblemen en ook het eerste concert in Nederland sneuvelde, riep concertorganisator Mojo de hulp van Marco Franken in. Die trof in een hoofdstedelijk hotel de zanger in zak en as aan. „Voor zangers en zangeressen is hun stem hun ziel, hun instrument, hun reden van bestaan. Ik begrijp het verdriet, de paniek, de ontgoocheling. Daar kwam bij dat hij in 45 jaar geen KNO-arts had bezocht en nog nooit zijn eigen stembanden had gezien. Het was echt de eerste keer dat het hem overkwam.”

Marco Franken – vergezeld van zijn mobiele behandelkit inclusief videoapparatuur om opnames van de aangedane stembanden te maken – ging met de zanger aan de slag. „’Hoe gaat het?’, vroeg ik. ‘Same as yesterday’, klonk het mismoedig. Dat antwoord wilde ik niet horen. Maar eenmaal aan het werk werd het steeds duidelijker dat het ging lukken. Natuurlijk was ik er ’s avonds tijdens het concert. Je hebt je over iemand ontfermd en moet daarom het hele traject blijven volgen. En wat niemand zich realiseert: je bent ook verantwoordelijk als het toch misgaat.”

Overbelasting, zegt hij, is de oorzaak van nagenoeg alle stemproblemen. De stembanden zijn dan aanwijsbaar gezwollen, soms in combinatie met een infectie of een trauma als een bloedinkje of een bescheiden poliep. Met zijn stroboscoop, een camera in de vorm van een staaf met een hoge lichtfrequentie die is aangesloten op een videoprinter, maakt hij gedetailleerde opnames van de stembanden en stelt hij de diagnose.

Stemdokter: ‘Druk voor alle partijen ontzettend groot’

Marco Franken: „Gelukkig is overbelasting omkeerbaar. Ik breng het probleem in kaart en kom met een tijdspad. Dat luistert nauw, want je werkt altijd tegen een deadline aan. De druk is gewoon voor alle partijen ontzettend groot.”

De arts begint met een gesprek over de voorgeschiedenis („Vaak hebben een, twee, soms drie andere specialisten ook al het een en ander geprobeerd of geadviseerd”) en een onderzoek in de keel. Daarna stelt hij een voorlopige diagnose en maakt hij ‘een plannetje voor de way out‘. Franken: „Je wilt weten of er permanente beschadigingen zijn, dat is de grootste angst van de artiest. Meestal is het niet chronisch, maar als het echt mis is, houdt het op. Dan moet je niet gaan klungelen. Het welzijn van de cliënt staat voorop. Altijd.”

Het belangrijkste is de artiest het vertrouwen terug te geven in zijn stem. „Inderdaad, dat is bovenal een mentale kwestie. Het gaat niet om het verstrekken van een pot pillen. Een medicijn als prednison, therapie als verneveling waarbij een zoutoplossing wordt ingeademd of stemrust zijn nooit dé oplossing, maar meestal een deel daarvan. Iedereen denkt altijd dat er één magic bullet is waarmee je alles oplost. En ja, soms lukt het ook niet. Dan moet de zaak worden afgeblazen. Dat is vreselijk, want er zijn vaak vele miljoenen verzekeringsgeld mee gemoeid.”

Marco Franken: ‘Ik zou graag de wereld overvliegen met Pearl Jam’

Of hij de wereld zou overvliegen in Eddie Vedders privéjet als hij gevraagd wordt als persoonlijke stemarts van de rockster, wiens rockhymne Alive inmiddels 400 miljoen keer is gestreamd op Spotify? „Absoluut! Lijkt me heel spannend. Tegelijk weet ik dat je het dan bepaald niet druk hebt en meer bezig bent met de hoofdpijntjes van de bandleden. En ik ben wel een ongedurig type hoor, een echte doener. Ik kan heel moeilijk stilzitten.”

Marco Franken (67), inmiddels gepensioneerd KNO-arts, bestiert vanaf 1996 een eigen ‘stempraktijk’. Iedereen is er welkom. Zijn clientèle is afkomstig uit de musical, toneel, cabaret, de klassieke zang en popmuziek – professionals en amateurs. „En op gezette tijden iemand uit de radio- en tv-wereld.” Hij zal het zelf nooit bevestigen, maar het is een publiek geheim dat Anouk en René Froger zich tot hem wenden. Net als Johnny Logan, die nog jaarlijks op controle komt.

Ook Rihanna ontbood de KNO-arts in Nederland

De Ierse zanger, die twee keer het Eurovisie Songfestival won (1980, 1987), zocht zelf de publiciteit over zijn behandelingen door Marco Franken. „Daarom kan ik dat bevestigen”, aldus de KNO-arts. Een ander ‘verboden weetje’: ook zangeres Rihanna ontbood tijdens een optreden in Nederland Franken. Maar van hem krijg je dat niet te horen. Er is tenslotte ook nog zoiets als de relatie tussen arts en patiënt die gerespecteerd dient te worden.

Sinds zijn pensionering ontvangt hij mensen thuis of hij gaat zelf naar het theater. Met Stage Entertainment, de grootste speler in ons land op het gebied van musical, heeft hij een samenwerkingsverband om acteurs en actrices ook preventief te zien. Er zijn weinig musicals waar hij niet vanuit hoofde van zijn functie bij betrokken was of is: Lion King, Wicked, Anastasia, Billy Elliot, Mary Poppins, Aladdin… om een kleine greep te doen. Miss Saigon zag hij destijds acht keer. „En elke keer met genoegen.”

Hij behandelde ooit de hoestklachten van een van de Annie’s uit de gelijknamige musical. „Een verkoudheidje, kwam allemaal weer goed.” Of een vocaliste die in de Mattheus Passion moest zingen en moeite kreeg met het bereik van de hoge tonen. ‘Ik ben m’n hele leven al sopraan – ik kan me van de een op de andere dag toch niet omscholen tot alt’, zei ze wanhopig. Met haar is het gelukkig weer helemaal goed gekomen.”

‘Artiesten zijn alert op hun stem, maar niet altijd zuinig’

In het artiestenvak zijn mensen weliswaar alert op hun stem, maar dat is niet hetzelfde als zuinig, constateert de medicus. „Veel jongens en meisjes zijn hard aan het werk in musicalensembles, maar houden er daarnaast een rijk sociaal leven op na. Of ze zijn, als ze succesvol zijn, ook nog eens actief in het schnabbelcircuit. Dan pleeg je echt roofbouw op je stem.”

„Toen ik met pensioen ging vroeg ik ‘mijn’ zangers en zangeressen: wat willen jullie? Velen van hen gaan liever niet naar de huisarts. Voor mij is een stemprobleem écht een gezondheidsprobleem. De meeste huisartsen zeggen: het gaat vanzelf over. En als je al een verwijzing krijgt, wordt meteen je 385 euro eigen risico aangesproken.” De meeste zangers, weet hij, zijn niet rijk. Eddie Vedder met een geschat vermogen van 100 miljoen dollar, kan de nota moeiteloos voldoen, maar dat is slechts weinigen gegeven. „Ik hanteer nu een tarief van 50 euro per stemadvies. Dat is voor iedereen haalbaar.”

Overigens – zingt de vermaarde stemdokter zelf weleens? In de auto, onder de douche, op de wc wellicht? „Ik heb gezongen en er zelfs wat onderricht in gehad. Ik deed weinig mensen er een plezier mee, mezelf incluis. Maar ik heb er wel veel van geleerd…”